Zer gertatzen ari da eskualdean?

Ez dut zuen kontra ezer esaten. Mesedez, ondo hartu, ez da zuen profesionaltasuna. Ez dauka zerikusirik, baina hemen badago abiapuntu bat eta da, Agirre Lehendakaria Center eta Columbia Unibertsitatea sartzea… hori da desprestigiorako, hain zuzen ere, Agirre Lehendakaria Centerren desprestigiorako, Ibarretxe lehendakariaren desprestigiorako, ze hemen ebidentea da zer atera nahi duten. Ez zuek, barkatu, baina gogorra izango naiz. Ez zuek profesional onak zarete punto, ya esta. Baina entzun behar duzue. Eta orduan hori desprestigio bat izango da, hemen zabalduta dagoena, hau da, tongo bat dala, zeren konparaketa egiten badugu, eta nik sentitzen dut bereziki Agirre Lehendakaria Center eta Ibarretxe lehendakaria apreziatzen ditudalako. Tratatu egin dut eta maitatzen dut, baina desprestigiorako izango da irteten bada hemengo jendeak nahi ez duena, eta hori izango da bai edo bai, zeren klaro, ikusten badugu zer esaten duen ahaldun nagusiak, bai edo bai egingo da, zer esan duten Nueva Yorken, zelan joan diren agenda ofizialean ez zegoen bilera bat. Lehendakariaren agendan, ondo dakizuenez, beti gauza guztiak daude ofizialki, batez ere diru publikoarekin ordaintzen badira, ez? Ba, ez da egon agenda ofizialean eta gero bai. Eta hor ere esan digute joan direla hara eta bai edo bai egingo dala. Orduan, klaro, hemen egotea ez zuek entzuteko eta zuek kriston lana egiteko aldez aurretik ikusten dugu prentsan, gainera “es que” ez dira mozten. Ez, ez dute lotsarik. Eta ez gara hain tuntunak herritarrok, ematen dugu, baina ez gara hain tuntunak. Ordun  hemen zona honetan dago haserre handi bat.

Horrek zer esan esan nahi du?  Desprestigio zenbait pertsonentzako zenbait hori, bueno, Columbiarekin egitea… Columbia Unibertsitatearekin akordio bat egitea eta ordaintzea oso erraza da. Orduan, eta hemen zabalduta dagoena dala tongo bat, baina tongo tongazo. Orduan, klaro, si es que haiek esaten dute, ez da nik mesfidantza haundiak ditudala, txoratuta nagoela o ez dakit zer, es que prentsan jarraitzen baduzu ebidentea da zer esaten diguten. Gero, hori aldez aurretik eta ez dute ematen, gainera, badugu beste sentsazio bat eta ez da sentsazioa sentsazioa, o sea… contrastable prentsan entzuten duguna, heltzen zaiguna… ez dago informazio fidagarririk. Orduan, zelan sinestuko dugu guk Foru Aldundiak eta Gobernuak gauza serio bat egingo dutela, kontuan harturik ere zer gertatu den Urkullu lehendakariarekin, eta barruan zer egon dan, hau izan da gai bat, hau izan da gai bat. Orduan gauza asko dira eta errespetu osoarekin mesedez ari naiz, orduan ni nago nire hausnarketa egiten, eta igual konfundituta nago, eta gustatuko litzaidake ze niri, ni nago lehenengo momentutik pentsatzen, … esan nun bueno, aber ezetz, ezin da esan. Ikusi behar dugu ze gauza onak dauden, zer txarrak! Zer? Bueno, ikusiko dugu. Ez, ni ez naiz kontrako hori, horietako kontra sistematikoki ipintzen diren horietakoa. Ez inolaz ere, eta egon naiz hilabeteak eta hilabeteak irakurtzen, ikusten eta, eta ez naiz lotuta egon, ez dakit kontrako… ez dakit esaten da zuek nire jarrera ulertzeko ere ez da zuen kontra, kontra egoteagatik. Ez da nire estiloa, baina…orduan, informaziorik ez, eta orduan zer pentsa dezakegu? 

O sea hau, badakizue ondo non gauden, 1984an erreserba izendatu zan zona hau eta pasa dirai berrogeta hamar urte laister. Urte horietan ez da ezer egin zona honetan, oso gutxi, ondino baditugu ur fekalak, ondino soportatzen dogu joan eta zikina egotea gure hondartza. Ta hau da goxoki haundi bat “papel de regalo-n” eta esan ez eta gauzak aldatuko dira bi museo hauekin. Bueno, ez bada erreserba zaindu e…ba egitear daude gauza asko, ez? gauza asko! Eta urak, adibidez, bada gauza bat. Gero ura fekalak, eta hori gero bada beste bat ura, de boca, ere ez dugu soluzionatuta. Zona “sobre turistifikada”, o sea guk ba ditugu ya arazo haundi haundi haundia zona honetan eta erreserba ez da izan ona honetan eta gainera ere atzerantz joaten bagara, urte hauetan zer ikusten genuen. Hasieran ezin zenuen arbola bat kendu ere ez. Bapatean etxeak, etxeak, etxeak, negozioak, zona e…en fin! Muruetan, Muruetan…Foru Aldundiak lurrak erosten, Muruetan, eta bai edo bai esaten digu. Hau da, benetan ni batere konspirazionista ez naiz. Baina desde luego badira datuak eta asko ahaztuko ditut hemen zuekin hitz egiten. Ta hemen laburbilduz, egin dut halako eskema bat, erreserba hau ez da errespetatu gero, ez bada erreserba hau errespetatu, zelan sinestuko dugu guk. Eta esango didazue, subjektiboa da, noski dela subjektiboa, baina baditugu datu ekonomikoak, baditugu datu biztanleria, baditugu turismoa, baditugu etxebizitza turistikoak, plaza hotelerak baditugu, es que baditugu,baditugu eta badira mugimenduak horren inguruan. Da oso jende serioa, nire herrian oso jende serioa, ez dakit zelan esan, jende serioa, herria hobetu nahi duena, kolektibidadea edo komunidadea hobetu nahi duena.

Inportantea, horretaz joango naiz gero komunitatea. Zuek jakin behar duzue zelan dagoen zera Urdaibai. Ingurumena ez dago zainduta, badira filtrazioak, ekonomikoki badago Ramon Zalloren estudio oso interesantea kasi %100 irteten gara lanera kanpora, o sea hemen ez da inor geratzen, hemen ez dago lanik, hau da erreserba, baina indioena. Ordun, ekonomikoki oso txarto, badugu declive ekonomiko bat tamalgarria, joan Gernikara, ikusi hango enpresak ikusi, ez dut esaten Bermio, hori da desastre, o sea ya Bermeo… eta kontuz ze hau bukatuko da ere ze indikokoa, hori “pendiente de un hilo” dagoena eta esaten du, zona hau dago… eta urteak eta urteak daude holan eta gure instituzioek ez dute honantz begiratu, ze enpresa batek zer behar du? Komunikazioak behar ditu, medioak, fibrak ez dakit zer… mugitzeko. Gaur egun jada ez dugu siderometalurgiak jarriko hemen, hori seguru, baina badira industria garbia. Beitu, Zamudio, beitu Mungin, beitu Zornotzan kenduta termikoa es que claro, gaur egun planteamendua ez da lehengokoa, ez da “Altos Hornos de Bizkaia” Zergaitik guk ez? Ba zigorra pentsatuta zegoen orain dela asko negoziorako, dana aldez aurretik pentsatuta. Tamalez ez? Eta klaro, orain esaten digute plan bat egingo digutela, barriro gogoratzen dut Urkullu lehendakaria, plan bat, plan bat bi urtetan. Eta nun egon zarete urte hauetan? Guk gure zergak ordaintzen ditugu, “por cierto”. Azkenengo banaketan, azkenengo azkenengoan ez dut errepasatu zifrak, baina Bilboko biztanle batengatik kobratzen zan, Mundakan kobratzen zana baino doblea, bikoiztua. O sea, mila laurehun eta piku eta Mundakan biztanleko zazpiehun.

Claro, zergak ez dira erdia, zergak dira, berdin berdinak danontzako.  Holako gauzak gertatzen ari dira hemen edo gertatu dira hemen, ordun oso haserre gaude. Zabaltzen baduzu, hemen mahai gainean ipintzen baditugu, gaiak dira, ez bukatzeko, eta ordu erdi dut, o sea juxtu nabil. Egoerarekin jarraituz planik ez eta orain bai, orain salbadoreak, eta salbatuko gaitu museo bat, munduan leku bakarra non egongo den hiru museo, hiru gainera jarrita erreserba zona batean, ez da errespetatu mugak eta metroak ez dira errespetatu, hain tuntunak ez gara. Greenpeace ia mugitu da Estatu Batuetan ari da, mugitzen da eta ari dira holan ipintzen, ze klaro, igual ez dakite han ez direla errespetatu metroak, Murueta itsasontziena ere alde egin behar izan zuen, eta nigatik hor geratzen bada ondo. Esaten dut, ez da problema ze da kasi bakarra, lan egiteko Gernikatik honantz ez, orduan bueno, ez dugu sinesten. Zer dugu ere? Zona masifikatua, turismo, ehun eta berrogei mila gehiago sartuko digute? Benetan? Nire herrian ezin da pasatu autobusekin. Gaur bus publikoa blokeatu du Bus turistiko batek ezin dute pasa, baina pasatzen dira. Herria blokeatu du eta busa publikoa da, hau da, lanera joateko erabiltzen den edo medikura joateko erabiltzen dan hori, atzerantz egin behar izan du eta hamar minutu, bus turistiko batengatik. Horrek dirua ematen digu benetan? Baina benetan pentsatzen da? Ostalaritzak bai, horregatik, klaro, igual nahasten dut, baina elkarteekin segun ze elkarterekin elkarteekin bazaudete eta ostalaritzakoak badira fenomenal. Baietz esango dute. Eske hemen bakarrik geratuko da, tabernak o zoologiko bat ipintzen dugu eta ni bezalako pertsonak ba kristalezko kaiola batean eta beitu euskaldunak. “RH negatibo, a beitu eta gainera euskaraz hitzegin, hitz egin euskaraz apur bet.” Hori da gure etorkizuna. Orduan, klaro, zer gertatzen ari da? Turismoa ya insoportablea da, ezin da aguanta. Turismo bulegoko kexatzen zen, iaz ze jendea heltzen zen espainolez berbetan eta kexatzen gainera zerbitzu publiko batean eta gainera modu oso txar batean, guk ya ezin dugu aguantatu. Gure herrietan ezin dugu aguantau, plaza hotelerak eta plaza turistikoak Mundakan badago ia ehun deklaratuak, badakigu gehiago direla, baina ehun. Demagun mila zortziehun biztanle, mila zortziehun erroldatuak. Kalkulatu, ehun etxe ezin dira alokatu, ezin dira familiak bizi, edo gazte bikote bat edo pertsona bakar bat, zergatik ez? Horrek esan nahi du kontuak ateatzen baditugu, nik ez dut esaten ehun etxebizitza horretan ehun familia biziko diren, baina demagun berrogeita hamar, erdia seme alabak dituztenak. Galtzen ari gara eskolan umiek, es que laster Mundakan ez da egongo eskolarik hamar urte barru, hau ez bada gertatzen, ez da eskolarik egongo. Esaten dut igual iruditzen zaizue gehiegi, baina adibideak nire ustez oso grafikoak niretzako, baina behintzat niri kuentak asko gustatzen zaizkit. Errepiderik ez, osea turismoa da, ohituta gaude turismoa eukitzen, baina mende eta piku hau bueno, egon da, baina turismo serio beraneanteek etxearekin, etxeekin, alokatuak. Baina bueno, herrikoak azken batean. Bueno, zu bazatoz, herrikoa zara. Oso ohituta gaude, baina turismo hori de banderita ez gaude ohituta eta ez dugu ohitu nahi. Ez da mania edo aparte groseria eta edukazio eza zabaldu dala. Bakarrik tabernek irabazten dutela, tabernek portzierto, Bizkaian, ba momentuz ez dute dena ordaintzen, ateratzen duten guztia ez daude kontrolatuta. Ticket Bai, hori atzeratu dute minimo hiru urte, zergaitik? Zuri kendu dizute, zuri esan dizute zure nominan zergak atzeratu dizkizute? Ba niri ez. Orduan zergatik tabernei bai? Eta justamente esaten dugu museo hauek garatuko dutela zona? Taberna bai, eta Las Vegas bat egiten dugu, edo Puticlub batzuk. Barkatu, baina bueno, zergatik ez? “Ya puestos”, ez? Hau benetan lotsagarria da, egoera, baina egoera da, esaten dut gure instituzioen aurrean lotsagarria eta lotsagarria izan da urteetan zehar. 

Museo bat ez da errespetatzen, ekologian, ikuspuntutik ez da errespetatzen, ekonomian ez dira errespetatzen gure beharrak eta gure komunitatea, Euskara, euskal kultura, idiosinkrasia, kolektibitatea, herrian komunitatea. Sentimendu eta praktika hori komunidadearen praktika ez badira gazteak bizitzen, bakarrik etxe bat erosi ahal edo ez dakit diru dutenek, ze komunidade egongo da herri hauetan? Mundakan, Muruetan, ze komunidade? Pikutara! Hau oso larria da, nire ustez. Gero besteak nterpretatiboa da ere museo honek edo hauek bi dira eta munduan leku bakarra, artea ta… gezurra! Guggenheim Bilbaok demostratu duena eta ni ez nintzen Bilboko Museoaren kontra, alde egon nintzen. Zergatik? Oso diferentea delako. Hiri baten posiblea da onartzea, hartzea jendetza pila hori...Ez, hemen ez, hemen ez, etorri zarete kotxez? Ikusi duzue, ikusi duzue? Orduan, ezinezkoa da. Eta nik bueltak ematen dizkiot eta guretzako nahi duten eredu hau turistiko azken baten turismoa da, ez? Onartezina da. Ezagutzen duzue Gaztelugatxe? Bueno, guk ezin dugu joan Gaztelugatxera. Ezin dugu joan. Zergatik? Guk eduki behar dugu eskubide gutxiago Avilako batek baino? Bai, badakit, esango didazue ba apunta, Juntetxean ere Gernikan ez. Orain apuntatu behar zara. Ni heldu nintzen egunen baten esan zidaten ez dago lekurik, “Como que no hay”, esan nion: bizkaitarra naiz, sartzen naiz. Zelan nik ez dudala lekurik eta ondoko guztiak ziren katalanak eta espainolak. Ni ezin sartu Juntetxean, Gernikan? Bizkaitar bat? Ulertzen duzue zer esan nahi dudan honekin? Guri kendu digute ya dena hemen, eta sentitzen dut, eta honek edukiko ditu ondorio batzuk ebidentemente. Negozioak ez dira jarriko, ze gainera saiatuko dira ez jartzen. Negozioa dinot, enpresa berriak, teknologiak, ez dakit zer pin pon pon, ez turismo hori, bestiala zoramena. Ni ere Bilbora noa, ni ere artean interesatuta nago eta benetan gutxien bisitatzen dudan museoa Guggenheim. Euskal arterik ez da agertu, hori da demostrazioa. Zer esaten didate niri orain Muruetan? Eta badakizu zer egingo den, japoniar bat ekarri hobeto japoniar bat. Komunikabide guztietan ekarri dugu garapenerako Euskal artea ez da egon, eta nik askotan gogoratu dut Oteizak esaten zuena Guggenheimen Bilboko Guggenheim kontra esaten zuen euskal artea izan behar zela. Han, ez zen egon inoiz, erakusketa asko ikusi dituzue hemengo artistekin? Ez dira egon, arte ederretakoan bai, ez dira egon Guggenheimen museo bat Kontrolatuta Estatu Batuetatik, haien interesak, haien interes komertzialak e! Ez da interes kultura gizarterako, ongizaterako eta abarreko guztiak. Hori da enpresa bat, hori da interes konkretu batzuk eta japoniar bat tokatzen bada, japoniar bat dugu hemen, igual japoniarra ez zaigu interesatzen, eta gainera ona ez. Euskal artea, nik Oteiza gogoratu dut azkenengo denboretan asko, ta ni alde egon nintzan gainera, eta esaten dugu ba hori ordun gazteak ezin bizi komentatu dut egoeratan, hori da oso ondorio erraza ikusteko, komunitatea apurtzen da eta bihurtzen da eremu bat non, “ciudad dormitorio” izan beharrean hau izango da “ciudad turistiko veraneo” edo ez dakit zer. Horrek suposatzen du apurtzen direla komunitateko harremanak, euskara, euskal kultura, lehen esan dut ere, eta beste bizimodu bat sortzen dela, eta hori larria da gizarte demokratiko batean. Bestela, esan argi eta garbi zoologiko bat jarriko dugula. Bueno, igual nahi dugu. Orduan nik oso larri ikusten dut, batez ere hau. Eukiko ditu ondorio politiko haundiak hau ere honek ere. Igual atrebentzia, baina EAJk ez du gobernatuko zona honetan bizitzan bez hori egiten bada, bizitzan bez. Gauzak, barkatu, igual ez da esan behar hau, baina nik egiten dut hausnarketa, saiatzen naiz borobila ez egiten eta hori ere errua nori. 

Esaten digute Guggenheim jarriko digutela, hori bai o bai,  eta gero galdetzen digute, baina hori aparte, gure herrian autobusak kentzen dizkigute herritik eta beste aldean, “a demanda”, ya ez dago autobusik. Bizkaibus ez da joaten Kanalatik eta Ibarrangelutik esaten dute “a demanda”, zuk programatzen duzu gaur joango naiz, igual bai, baina Eroskira ez, baina igual medikura joan behar zara, ze joan behar zara eta deitu behar “a demanda”? “A demanda” beti ezin da, zuk hartzen duzu autobus bat edo trena segun, beste aldean trenik ez dute ere ez. Gure herrian kenduko dizkigute autobusak erditik. Zer esan nahi du horrek? Ba bariantera joan behar gara puntu baltza direla emakumezkoentzako eta bueno, ez naiz luzatuko horietaz, baina esaten du ze kontraesana dagoen. Kriston inbertsioa egingo dugu hor eta gainera paradisua izango da guretzako, eta autobusak kentzen dizkiguzue. Hori zelan? Eta gainera, bai edo bai, autobusak e bai edo bai. 

Orduan ikusten baduzu gainetik, hau hemen ipintzen badugu eta gu kapaz izango bagina holan gainetik ikusteko, benetan kezkagarria, nik esfuertzok egiten eta ni bezala badira pertsona batzuk nahiko pertsonak serio. Hasieran esan genuen lasai, el no por el no...  baina josten joaten zara hori, Euskal komunitatea, lanik ez, ez dakit zer ez... Hau izango da erreserba, indios ez? Eta gainera modelo amerikano. Orduan, zertako dagon hau? Zertako da? Zergatik ez dute inbertitzen berrogei miloi hoiek garbitzeko benetan, eske behar da e! Berrogei milioi hoiek esaten dutenak ba erreserba batek edo behintzat garbitzeko. Pentsatzen dut Europako Batasunean aurrean izango zela argudio ona, “tenemos erreserba, hay que limpiar esto, que esta hecho un asco” Nabierak garbitu behar izan zuen e! Eta ez du garbitu eta ez du garbituko eta hartzen dugu berrogei miloi Europatik, hau da, berrogei miloi ez dira erabiltzen beste gauzetarako eta gastatzen ditugu garbitzen.

Ordun, badira gauza asko, tuntunak ez garela, hain ez bagara, baina hain hain hain ez. Eta oin klaro, es que hau da munstro kanpotarra, lehen esan dudana, es que gure modeloa, modelo artistikoa ere da Guggenheim. Por que ni Bilbon joaten naizenean, bueno, Guggenheim joan naizen bakoitzean, ni el kontinente asko gustatzen zait. Barrukoa, e... Zenbait baina gustatzen zaizkidanak betikoak, helikoidalak eta zera hori izan da ederra, baina gero zer dago? Eredua ez da gurea. Hori ez. Eta horrek ez du lagunduko euskal arteari eta demostratu da. Tristea da, baina ez dago arbitraje independenterik eta ez dut esaten zuek zuen kontra, ezebez, mesedez e, parkatu baina ez da arbitraje independenterik. Ze Columbia en fin... ezagutzen dugu el perkal eta Columbia Estatu Batuetan dago, ezta? Eta unibertsitateak zelan ordaintzen dira Estatu Batuetan? Zelan ordaintzen dira? Ba ordaintzen dira zergak ez eukitzeko, askotan, bi milioi ematen dizut zergak kendu eta gainera nik nahi dudana egin. Hau ez da politika de ficción, hau da, ikusi direlako ez da igual ez dakit, igual iruditzen zaizue oso gogorra, baina da bihotzez pentsatzen dudana eta egin dut esfuertzo bat. Uste dut instituzioek ez digutela eskaintzen merezi duguna hiritarrok bezala, demokrazia baten, kendu eskubideak, argi eta garbi, eta horretarako ez daude demokrazian instituzioak justu kontrakoa. Balantzan ipini dute segur aski, esan du. “Bueno, total”, hirurogei mila, ez dakit zenbat izango garen orain, hirurogeita hamar mila izango gara zona guztian. Zergak ordaintzen ditugunok, gure herriarekin konprometitzen garenak, euskaraz egiten dugunok, euskal kultura defendatzen dugunok gure komunitatea ondo edo txarto, baina saiatzen gara komunitatea egiten. Berdintasuna dala, euskara dala, Euskaraldia dala, autobusak edukitzeko eskubidea dala, eskola edukitzeko eskubidea dala, gauza asko komunitatea egiten saiatzen gara, hemen bizitzen garenok e, orokorrean ari naiz, gero izango dira, monstruoak ni bezalakoak, baina esaten dut, baina saiatzen gara hori egiten komunidadea. 

Eta bueno, seguramente hori, esan dut ba... Baina bueno, ya bukatzeko, hori Gaztelugatxen komentatu zan hasieran izango zirela lau mila eta pasa dira milioi erditik jada, ofizialki esan dutena, nik ez dut sinesten, pentsatzen dut askoz gehiago dela. Ehun eta berrogei mila, joe ze kapazidadea,esaten dute ehun eta berrogei mila! Hori ez da egia, ze ikusi dugu, desmadratu da Gaztelugatxe, desmadratu da Mundaka, eta ez surfistak edo ez betiko ingelesak, alemanak, italianoak, edo frantsesak, historikoki etorri direnak edo bilbotarrak. “Es que ya, los del paraguas”! Hori ya... eta oihuka, oihuka, zarata, molestatzen... Niri hamahiru hamalau urteko mutiko batek orain dela bi uda edo baziren, balkoian arropa zabaltzen, esan nien: Eh zu mutiko kontuz, kontuz, ze erortzen bazarete hor dago eta kontuz, kontuz! Horrela esan nion. Erantzuna izan zen: habla en español que estamos en España. Bai, hori niri gertatu zait, turismo hori hasi da etortzen hona, turismo hori. Eta horrek niri gogorarazten dit el de: “Habla en cristiano!” Esan nion, “mira te lo voy a decir en castellano, para que te enteres, uno, no estás en España y dos si te gusta tanto, márchate, aquí, hablamos en euskera. Educadamente, evidente”. Baina nik ezin dut aguanta, munstro batek nir esatea hori. Orduan da adibide bat, oso grafikoa ere, baina hori gertatzen ari zaigu. Gure herrietan e! Hori gertatzen ari zaigu, eta niri gertatu zait hau eta beste askok esaten dizu, bulego turismoan, etsituta, han dagoena etsituta, ezen eske oihuka datoz exigentziekin. Baina zelan exigentziekin? Doako zerbitzu bat da? Holako turismo, ya desegiten ari da gure...ze gainera, kontuan hartzen badugu beste bariable batzuk ez. 

Imigrazioa zelakoa dan? Zelan dugun ehuneko hamahiru edo uste dudala direla jada kanpotarrak gure herrian, eta ez du kontra, ezebez. Baina gehiengoa direla Hego Amerikanoek eta horiek erdaraz egiten dute, “La lengua del imperio” dakartzate eta orduan ba bueno, claro euskara zertako errazagoa da hemen rumano batek eta badira hemen euskaraz dakitenak edo ikasten saiatzen ari direnak. Seme alaba denak, hoiek beste bariable batzuk dira, eta nik kontra ez dut ezebez, baina soportatzen ari gara presio bat nun ezin dugu gehio. “Turismo de Paraguas”... Eta Guggenheim, eta gero, bai edo bai, egingo da ala ez? Zertarako egin da makro rotonda bat San Kristobalen eta jada bi errepide apuntatzen dira, eta bat paduraren biderako. Padurak? Hori ez da erreserba bat? Ez da errespetatu behar? 

Gauza asko daude eta nago saltoka, presaka. Baina, zer egiten dugu honekin? Sinestu behar dugu orain arte erantzun ez digutenei eta barruko mugimendu politikoak eta gauzak egon direla inkluso ahaldun nagusiaren alderdian, eta hori dakigu e! Errepasatu, beitu, baduzue hor oso artikulu interesgarriak, Ramon Zallorenak eta Ramon Zallo egonda ere, pentsatzen zana. Eta ez bada serio egiten arbitraje, ez bada benetan plan serio bat hemengo biztanleriarentzako, ez bada euskara, euskal kultura ez dakit zer... Ez bada gazteen eskubidea hemen bizitzeko, hemen lan egiteko igual ez dut esango, baina zergatik ez pentsatu enpresa teknologia berriak, ez dakit zer... Zamudion ez da ezer zikintzen. Zergatik, Gernikan espazioa dao egiteko, ez dakit ezagutzen duzuen eremu industriala, baina hor dago... Hor espazioa dao, eginda dago. Espazio hori ez bada egiten, benetan seriotasunez ez bada egiten, plan serioa gure garapenerako eta kulturala... Jai dugu eta ez dugu sinestuko. Igual oso negatiba… ez dakit, saiatzen naz datuak ematen eta... terribleak dira datuak.

Hori da nire nire pentsatzeko era. Nire pentsatzeko era da, hartzen dut eta sendagaia da tra tra tra... Hau pinponpon nire pentsatzeko era oso txapuzeroa, baina nire pentsatzeko era hau. 

Turismoa da beraz inpaktu negatiboa duen elementu garrantzitsuena zure ustez. 

Nik ulertzen dut pertsona batek negozio bat, ikusi dute zirrikitua nire herrian, denak ez dizut esango. Ez dira errusiarrak Bartzelonan ikusi dan prozesuan bezala. Ez da, hemengoa egia da legala izan dela, baina legala izateak ez du esan nahi ona komunidaderako. Porque bueno, eskubidea duzu, baina pentsatu behar duzu ere, nik konfiatzen dut Bartzelonan gertatu dena gertatuko dela. Bilbon mugimenduak daude, Mundakan adibidez, eta zona honetan uste dute kasi guztietan badago moratoria bat. Baina egia da, gure herrian, adibidez, han interes zuzena dutenak udaletxean daudela. Eta ez dira EAJkoak e! Pentsatzen badugu, tira, Bildukoak ezta ere, orduan, bai hemengoak, baina klaro, hori azken batean edo ez gara heldu Bartzelonak duen egoerara, errusiarrek edifizio osoa goitik behera erosten dituztela. Baina Mundakan ere Mundakan eta besteetan edifizioa goitik behera erosi, hori ere gertatzen ari da Mundakan, dena goitik behera, edifizioak. Bereziki dagoz bi ya edifizioa goitik behera eta egiten dituztela plaza hotelerak.

Guggenheimen aparte, dagoeneko arazo bat dago turismoarekin?

Bai, Guggenheimekin pentsatzen dut hori konplikatuko dala, ez. Seguru. Bai trafikoan bai gauza guztietan. Baina lehen eredu turistikoa da, non etxebizitzak eta plaza hotelerak, ez da bakarrik etxebizitzak, dira plaza, hotelak ere. Hor, azken batean, komunitatea apurtzen duzu, ez dago turismo jasangarririk, ez dago. Nork definitzen du ondo turismo hori zein dan edo zelakoa dan? Eta nik asko bidaiatu dut, asko, baina turismo hau da datorrena lasai hartzen duela zeozer, saiatzen dela ikusten zelan mugitzen garen edo zera. Da “el paragüitas”. Es que hori ya heldu zaigu hona. Turismo hori ezin dugu. Ezin dugu. Historikoki oso atsegina izan gara kanpoko jendearekin, historikoki inkluso ikusi eta argazki bat atera, oso atseginak izan gara. Bueno, baina kanpokoak ziren, baina bueno, gero ginen tabernan zeozer hartzen ondoan. “No pasa nada!” Lekua dago danontzat! Ni beste lekuetara noanean ere ez, baina orain da “el paragüitas”, ya pasatzen gara jendearen aurrean. Erronka desde luego da, pasatzen da mugatu plaza hotelerak eta etxebizitza turistikoak egin eta mugatu esan nahi dut, kendu baimena. Ez badago proportzioa logika batean, baina, ehun mila etxebisitza turistiko zortziehun biztanleko, ez da logika. Ez dago etxerik bizitzeko, ez dago etxerik, umeek eskolara eramateko, ez dago. Pentsa zer dan ehun, eta horiek legalak! Klaro dugula. Hori gertatu da Gaztelugatxen. Ondo dago jendea Gaztelugatxe ikustea? Noski baietz. Ona da, ez? Harro sentitzen gara gure herria errespetatzen dutenak eta datozenak eta baloratzen dutenak gure herria? Noski. Ni oso harro nago, noski, baina soporta behar dut el “paragüitas” edozein tonteria esaten entzuten badiezu,. Ze gauzak, ze gauzak... hori da errespetatu behar den turismo bat? Nire ustez ez, bestea bai, bestea, noski, beti errespetatu dugu eta ondo egon gara eta problemarik ez, baina edozein lekutan aparkatu, edozein lekutan oihukatu, “habla en español que esto es España” oihuka euritakoekin eta minutu bat hemen eta beste hori errespetatu behar dugu? Errespetatzen gaitue?